Tarnów – historia parafii

W roku 1463 Stanisław Old Tarnowski z rodu Powałów właściciel Tarnowa, ufundował i uposażył kościół w Tarnowie. Kapituła poznańska 3 lipca 1464 r. ratyfikowała i przypieczętowała przywilej erekcyjny biskupa Andrzeja Bnińskiego[1]. Nową małą parafię tworzyły dwie wsie Tarnów i Dąbrowa odłączone z parafii Wilga. Ks. Józef Nowacki podaje, że  były to wsie Tarnów i Uścieniec z parafii magnuszewskiej. Wymienione wsie rzeczywiście przed erygowaniem parafii w Wildze należały do parafii magnuszewskiej.

Wycinek mapy Mazowsza z drugiej połowy XVI w. przedstawiający granicę parafii Tarnów
Wycinek mapy Mazowsza z drugiej połowy XVI w. przedstawiający granicę parafii Tarnów

Parafia należała do archidiakonatu warszawskiego w diecezji poznańskiej. Graniczyła z następującymi parafiami nalężącymi do diecezji poznańskiej: od wschodu z parafią łaskarzewską, od północy z parafią wilżańską, a od zachodu z parafią magnuszewską. Od południa graniczyła z parafią w Samogoszczy, należącą do diecezji sandomierskiej w województwie małopolskim.

W roku 1576 do parafii Tarnów należały również wsie Budel, Wola Tarnowska (leżąca za Wisłą), Ruda Tarnowska, Ruda Królewska i Żabieniec [2]. Z zapisów z połowy XVI w. wynika, że parafia w tych latach liczyła jedynie dwie wsie Tarnów i Żabieniec, gdyż wsie Dąbrowa i Damirów przynależały do parafii łaskarzewskiej. Potwierdza to lustracja dóbr królewskich z roku 1565, gdzie zapisano, że „Po tych ogrodniczkach albo kmieciach należy dziesięcina, przychodzi do Łaskarzewa, proboszczowi do ś. Anny”. Damirów należący do Tarnowskich według wizytacji parafii z roku 1603 płacił i oddawał dziesięcinę do kościołowi św. Anny na przedmieściach Łaskarzewa, a na uposażenie parafii składały się: jeden łan roli w Tarnowie, dwa półłanki w Żabieńcu, trzy łąki i dwie zagrody w Wólce, dziesięciny z Uścieńca (Myszkowskich), Rudy, Ogrodnik, Wólki i z folwarku w Tarnowie natomiast dziesięcina z Żabieńca była wówczas częściowo wstrzymana[3]. Nauczyciel szkółki parafialnej pobierał daniny z dworu w Żabieńcu[4],  było to uposażenie w wysokości 6 zł z dworu żabienieckiego należącego do Chmielewskiego[5].

Kościół w Tarnowie pod wezwaniem Najświętszej Trójcy i sś. Katarzyny i Barbary był drewniany. Posiadał trzy ołtarze i kaplicę Myszkowskich, wymagał wówczas reperacji (retustate consumpta). Istniała szkoła, która była bez dachu [6]  W roku 1616 parafia powiększona została o kolejne dwie wsie. Zapis z wizytacji z tego roku mówi, że „grunty nędzne, uposażenie ubogie, kościół zaniedbany”. Kościół i cmentarz grzebalny znajdowały się w północnej części Tarnowa przy skrzyżowaniu drogi Maciejowice – Wilga i drogi z przeprawy promowej w Tarnowie w kierunku Dąbrowy. Parafia Tarnów (Tarnowo, Tarnówek) istniała do roku 1824 r. W obawie przed zniszczeniem kościoła przez przepływającą w pobliżu rzekę Wisłę. Modrzewiowy kościół w Tarnowie został rozebrany, a z jego materiału w Samogoszczy postawiono kaplicę grzebalną na cmentarzu. W większości obszar byłej parafii Tarnów został włączony do parafii Samogoszcz.

Dla przywrócenia kultu religijnego i przypomnienia istnienia parafii i kościoła w Tarnowie. Przedstawiciele Fundacji Ostoja przy Wiśle Joanna Pogórska i Aleksander Rowiński, jako votum ufundowali kaplicę na wysokiej skarpie wiślanej. Kaplica o powierzchni 85 m2 posadowiona jest na płycie żelbetonowej. Jej dach  i ściany boczne wykonane są z trzywarstwowej klepki osikowe. Ściana szczytowa –  wejściowa  pokryta została wykonana z desek , a przeciwna ściana szczytowa za ołtarzem jest przeszklona. W oknie tworzy się panorama Wisły. Autorami projektu są Marta i Lech Rowińscy. Budowę kaplicy ukończono w 2010 r.   Kaplica była nominowana w plebiscycie na 7 nowych cudów Polski organizowanym przez miesięcznik „National Geographic Traveler”.

Kaplica – widok zewnątrz ze stojącą obok dzwonnicą
Kaplica – widok zewnątrz ze stojącą obok dzwonnicą
Wnętrze kaplicy – ołtarz i widok na Wisłę
Wnętrze kaplicy – ołtarz i widok na Wisłę
Matka Boska - płaskorzeźba malowana wykonana przez górali z Podhala
Matka Boska – płaskorzeźba malowana wykonana przez górali z Podhala

[1] Ks. Józef Nowacki. Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, Poznań 1964. t. II s.545.

[2] Tamże

[3]Józef  Łukaszewicz, Opis kościołów, s.169.

[4] Ks. J. Nowacki, op. cit. s.545.

[5] J. Łukaszewicz, op. cit. s.179.

[6] Tamże s. 179.

 

 

Jedna odpowiedź do “Tarnów – historia parafii”

Skomentuj Grzegorz Bełt Anuluj pisanie odpowiedzi