100 lat samorządu

Po odzyskaniu niepodległości młode państwo polskie przejęło po zaborcach różne formy samorządu i podziału administracyjnego. Na terenie byłego zaboru rosyjskiego – Królestwa Polskiego wprowadzano trójstopniowy podział administracyjny na województwa, powiaty i gminy. Gminę Wilgę tworzyły następujące wsie; Celejów, Cyganówka, Goźlin A., Gożlin Górny, Gożlin Mały, Górki, Jaszczysko, Holendry, Kępa Celejowska, Kępa Podolska, Kępa Zalewska, Komisja, Nieciecz, Olszak, Ostrybór, Polewicz, Podole Nowe, Podole Stare, Porzecze Mariańskie, Zakrzew, Sambodzie, Skurcza, Tatarczysko, Trzcianka, Wicie Stare, Wicie Wschodnie i Wilga.

Potrzeba szybkiego tworzenia administracji państwowej i samorządowej spowodowała wydaniem wielu dekretów przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Jednym z nich był Dekret Naczelnika z 28 listopada 1918 r. o utworzeniu Rad Gminnych na terenach byłego Królestwa Kongresowego. W art. 2 dekretu zapisano, „tworzy się Radę Gminną, jednocześnie znosi się dotychczas istniejący urząd Pełnomocników Gminnych”. Większość przepisów dekretu opierała się na ukazie z 2 marca 1864 r. Rada Gminy składała się z wójta i 12 radnych wybieranych w głosowaniu tajnym przez Zgromadzenie Gminne względną większością głosów. Zgromadzenie gminne, jako władza uchwałodawcza w sprawach samorządowych, zbierała się cztery razy do roku. Zgromadzenie wybierało również zastępcę wójta i sześciu zastępców radnych. W przypadku zwolnienia mandatu radnego z różnych przyczyn miejsce to obejmował zastępca. Byli to kandydaci którzy zajęli miejsca od 13 do 18 po obliczeniu głosów. Kadencja rady określona została na trzy lata. Dla przeprowadzenia wyborów utworzona została Gminna Komisja Wyborcza z sędzią pokoju z danego okręgu. Komisja wyborcza, co najmniej tydzień przed wyborami za pośrednictwem sołtysów ogłaszała miejsce i termin zebrania Zgromadzenia Wyborczego. Przewodniczył zebraniu Przewodniczący Gminnej Komisji Wyborczej lub jego zastępca i dwóch wyborców. Najwyższą władzą uchwałodawczą samorządu było zgromadzenie gminne składające się z wszystkich mieszkańców ( zamieszkałych sześć miesięcy) gminy (w tym kobiet i duchowieństwa), którzy ukończyli 21 lat, zbierające się cztery razy w roku. Zgromadzenie w pierwszej kolejności wybierało wójta i jego zastępcę (umiejących czytać i pisać) za pomocą kartek w głosowaniu tajnym. Opieczętowane kartki do głosowania były w kolorze białym (głos za kandydatem) i kolorowe (głos, przeciw), które komisja w równej liczbie rozdawała wyborcą. Dwaj kandydaci, którzy uzyskali największą liczbę głosów przedstawiani byli Powiatowemu Komisarzowi Ludowemu do zatwierdzenia na stanowisko wójta i jego zastępcy.  Natomiast wybory do rady miały zupełnie inny przebieg. Kandyda do rady zgłaszali wyborcy ustnie lub pisemnie w liczbie 25. Jeżeli zgłoszono 12 kandydatów do rady i 6 kandydatów na zastępców uznawano ich wybór przez aklamację. Jeżeli zgłoszono mniejszą liczbę kandydatów prawo uzupełnienia listy posiadała Komisja Wyborcza. W przypadku zgłoszenia ponad 18 kandydatów, dokonywano wyboru według kolejności zgłoszenia w następujący sposób „Głosowanie odbywa się przez rozejście się na 2 strony, przyczym za każdem razem oblicza się i notuję liczbę głosów za danym kandydatem.” Na wniosek 25 wyborców można było przeprowadzić wybory tajne tak jak na wójta.

Władzą wykonawczą był wójt i podlegający mu pracownicy gminy i sołtysi, jako przedstawiciele gromad. Zadania wójta pozostały takie same jak wcześniej oraz powiększono o nowe np. dbałość nad rozwojem rolnictwa i rzemiosła, opieki zdrowotnej, oświaty. Organem nadzorującym wójta był powiat.

Termin przeprowadzenia pierwszych wyborów ustalono do 10 stycznia 1919 r. Wybory do samorządu gminy Wilga odbyły się 9 stycznia 1919 r. Pierwsze Zgromadzenie Gminne wybrało; wójtem Władysława Jóźwickiego, a na jego zastępcę Marcina Woźniaka obaj byli gospodarzami z Wilgi. Na radnych do Rady Gminy Zgromadzenie wybrało następujące osoby;

  1. Jan Krzysztoszek,
  2. Józef Cholewa,
  3. Michał Rzępała,
  4. Antoni Gąsiorowski,
  5. Józef Zabielski,
  6. Jan Ćwiek,
  7. Jakub Krasowicz,
  8. Walenty Kasprzak,
  9. Jan Wasilewski,
  10. Jakub Węgrzynek,
  11. Szczepan Zieliński,
  12. Jan Ciara.

Zgromadzenie wybrało również sześciu zastępców radnych w osobach;

  1. Aleksander Wasilewski,
  2. Antoni Cieślak,
  3. Kazimierz Bawolec,
  4. Andrzej Łuczak,
  5. Jan Piecek,
  6. Franciszek Kuźnia.

Według zarządzenia ministra spraw wewnętrznych wójtowie i sołtysi z gminy byli zobowiązani złożyć na ręce starosty rotę ślubowania o następującej treści: „Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu że na powierzonym stanowisku pożytek Państwa Polskiego oraz dobro publiczne mieć będę zawsze przed oczyma; Władzy zwierzchniej Państwa Polskiego wierności dochować, wszystkich obywateli kraju  w równem mając zachowaniu, przepisów prawa strzedz pilnie, obowiązki swoje spełniać gorliwie i sumiennie, rozkazy przełożonych wykonywać dokładnie, tajemnicy urzędowej dochować. Tak mi Panie Boże dopomóż”. Osoby wyznania rzymsko-katolickiego składali przysięgę przed Krucyfiksem i go całowali, osoby wyznania ewangelicko-reformowanego składali przysięgę przed Krucyfiksem, a osoby wyznania mojżeszowego przy składaniu roty ślubowania mieli nakrytą głowę, a w ręku Torę. Przysięga wójtów i sołtysów z powiatu miała miejsce 30 grudnia 1919 r. w Garwolinie.

Zbigniew Węgrzynek

Dodaj komentarz